Współczesna psychologia zwraca coraz większą uwagę na to, jak nasze nieświadome mechanizmy wpływają na relacje z innymi. Jednym z ciekawszych zagadnień w tej dziedzinie jest teoria koluzji, która odnosi się do nieświadomego „układu” dwóch osób w relacji, w którym obie strony odgrywają role zgodne z ich własnymi, głęboko zakorzenionymi potrzebami emocjonalnymi. Mechanizm ten może wpływać na dynamikę każdej relacji – od przyjacielskich, przez zawodowe, aż po romantyczne i małżeńskie. W tym wpisie przyjrzymy się, czym jest teoria koluzji, jak się przejawia w relacjach międzyludzkich i jakie ma konsekwencje dla jakości tych relacji.
Czym jest teoria koluzji?
Teoria koluzji, opracowana przez psychologa Roberta Langs’a, zakłada, że w relacjach międzyludzkich często dochodzi do nieświadomego „połączenia” dwóch osób, które na poziomie emocjonalnym lub psychologicznym pełnią określone role, wzajemnie się uzupełniając. Koluzja to termin, który w psychologii oznacza układ, w którym dwie osoby, często nieświadomie, wspólnie odgrywają określoną „dramatyczną” rolę, taką jak ofiara, oprawca, bohater czy wybawiciel. Takie układy mogą mieć miejsce w rodzinach, w relacjach zawodowych, ale szczególnie zauważalne są w związkach romantycznych i małżeńskich.
Jak wygląda mechanizm koluzji?
W kontekście relacji, koluzja polega na tym, że obie osoby przyjmują określone role, które są wzajemnie związane, a ich zachowania i oczekiwania są tak dopasowane, że nie są w stanie wyjść z tych ról. Zwykle jedna osoba pełni rolę dominującą lub kontrolującą, podczas gdy druga staje się bierna lub podporządkowana. Często pojawiają się wówczas takie role, jak:
Bohater – Ofiara: Jedna osoba w relacji staje się tym, który przejmuje kontrolę, chroni i stara się rozwiązywać problemy, podczas gdy druga osoba przejmuje rolę ofiary, która nie może się uwolnić od trudności.
Opiekun – Osoba zależna: Jeden z partnerów czuje się odpowiedzialny za drugiego i stara się go ratować lub opiekować, nie zauważając, że ta rola staje się dla niego obciążeniem. W takim układzie może pojawić się poczucie wypalenia emocjonalnego, a równocześnie brak równowagi w związku.
Wybawiciel – Zbuntowany: Jedna osoba czuje, że musi ratować drugą, a ta w zamian daje jej poczucie misji. W tym przypadku problemem jest to, że jedna strona nie potrafi zaakceptować siebie bez poczucia, że musi „naprawiać” drugą osobę, podczas gdy ta nie może poradzić sobie bez bycia uratowaną.
Jak koluzje wpływają na relacje?
Koluzje mogą prowadzić do długotrwałych problemów w relacjach, zwłaszcza gdy nie są one świadome i nie poddają się refleksji. Relacje oparte na tych mechanizmach są często jednostronne, pełne napięć, frustracji i nierówności. Istnieje wiele sposobów, w jakie koluzje wpływają na relacje:
Zaburzona równowaga emocjonalna: Jedną z najważniejszych konsekwencji koluzji jest to, że obie osoby stają się emocjonalnie uzależnione od swoich ról. Osoba w roli bohatera czy wybawiciela może poczuć się wypalona lub przytłoczona, gdyż jej energia jest zużywana na rozwiązanie problemów drugiej osoby. Z kolei osoba w roli ofiary lub zależnej może czuć się bezsilna i pasywna, co prowadzi do frustracji i braku poczucia sprawczości.
Niezdrowe mechanizmy obronne: W wyniku długotrwałej koluzji, obie osoby mogą zacząć stosować mechanizmy obronne, takie jak zaprzeczanie, projekcja czy racjonalizacja, aby usprawiedliwić swoje zachowania i ukryć przed sobą realne problemy. Tego typu obronność utrudnia rzeczywistą komunikację, co może prowadzić do narastających nieporozumień.
Brak autonomii: Koluzje mogą również prowadzić do utraty autonomii, ponieważ każda ze stron relacji zaczyna funkcjonować w oparciu o swoją rolę. Osoba w roli opiekuna może z czasem nie być w stanie oderwać się od opieki nad drugim partnerem, a osoba zależna może czuć się bezradna, nie potrafiąc wziąć odpowiedzialności za swoje życie.
Trudności w rozwiązywaniu konfliktów: Ponieważ w koluzjach obie strony są związane emocjonalnie z pełnionymi rolami, rozwiązywanie konfliktów staje się trudniejsze. Często, zamiast dążyć do kompromisu, obie strony próbują potwierdzić swoje racje i utrzymać swoje pozycje w relacji.
Jak wyjść z koluzji?
Zrozumienie mechanizmu koluzji to pierwszy krok do poprawy jakości relacji. Istotne jest, by obie osoby w związku zaczęły rozmawiać o swoich uczuciach, potrzebach i oczekiwaniach. Samo uznanie istnienia koluzji i zrozumienie, że obie strony są odpowiedzialne za tę dynamikę, może stanowić fundament do zmiany. Terapia par lub psychoterapia indywidualna mogą być pomocne w rozpoznaniu i przezwyciężeniu nieświadomych ról i zachowań, a także w wypracowaniu zdrowszej komunikacji i autonomii w relacji.
Podsumowanie
Teoria koluzji dostarcza cennych narzędzi do zrozumienia, jak nieświadome role w relacjach mogą wpływać na jakość i stabilność związków. Koluzje, choć naturalne w interakcjach międzyludzkich, mogą prowadzić do trudnych, nierównych i pełnych napięć relacji. Zrozumienie tego mechanizmu, przy wsparciu literatury psychologicznej i psychoterapeutycznej, może pomóc w wyjściu z tych pułapek, prowadząc do bardziej świadomych i zdrowych relacji.
Comentarios